ტრადიციების თავისებურება

ხშირად ტრადიცია ძველდება და თანამედროვეობას ვეღარ უწყობს ფეხს. ხდება მათი გაუფასურება და უარეს შემთხვევაში მათი გაქრობაც კი, რაც ადამიანებში სრულ ქაოსს იწვევს. დღესრეობით საზოგადოება რამდენიმე ფენად იყოფა. ახალგაზრდა თაობა უარყობს ხოლმე ტრადიციების არსებობის აუცილებლობას, თუმცა ეს საერთო აზრზე არ მოქმედებს. საქართველოს კულტურა, უძველესი დროიდან ტრადიციებითა და საკუთარი თავისებურებით გამოირჩეოდა, რითაც ქართველები თავს საუკეთესოებად მივიჩნევთ. მაგრამ ისმის კითხვა:
-აუცილებელია თუ არა ამდენი მოძველებული ტრადიციის არსებობა, რომლის წარმოშობის შესახებ, შეიძლება არც კი ვიცოდეთ?
- ქართული ტრადიციები გვჭირდება და აუცილებლობაცაა. თუმცა ის უნდა გაიწმინდოს და გასუფთავდეს, თანამედროვეობას და ცივილიზაციას უნდა მოერგოს. ამ ფორმაში და ამ სტანდარტებში მყოფი ტრადიციები ქვეყნის განვითარებას ამუხრუჭებს და მის მომავალს დაობებით ემუქრება.
რაც შეეხება კონკრეტულად ჩვენ ტრადიციებს, ძალიან ჩახლართული ამბავია, გამომდინარე იქედან რომ ამ მცირე კვადრატულ კილომეტრზე სხვადასხვა (მაგრამ ერთმანეთის მასგავსი) კულტურები და ტრადიციები არსებობს. ამას ემატება ჩვენი გეოპოლიტიკური მდგომარეობა. გარშემორტყმული ვართ რადიკალურად განსხვავებული მეზობლებით და საუკუნეების განმავლობაში მათგან ნასესხები და შერეული ტრადიციების ფორმა არის ჩამოყალიბებული სწორედ საქართველოში.
სამწუხაროდ ამის გადარჩევა, ერთი ხელის მოსმით შეუძლებლია. ისტორიკოსების, ფსიქოლოგებისა და სოციოლოგების ჩარევააა საჭირო. თუ კი ერს დაანახებ, ესა თუ ის კონკრეტული ტრადიცია საიდან მოდის და რის შედეგად განვითარდა იგი, ერი თავად მიიღებს გადაწყვეტილებას შეინარჩუნოს თუ არა ეს ხსენებული. ძალით ტრადიციის განდევნა გამოიწვევს უკუეფექტს. არ უნდა დააძალო ხალხ ტრადიციის გადაგდება. საზოგადოების ცნობიერება თავისით უნდა მომწიფდეს ამ პროცესისთვის და მერე თვითონ, თავისი ნებით იტყვის იმ ტრადიციაზე უარს რომელიც მის განვითარებას აფერხებს.
მეორე უარყობითი აქვს განხილვა გამოძიებას, ის რომ გაშიფვრის შემთხვევაში შესაძლოა ერმა მიიღოს საშინელი შოკი, რადგან ის აღმოაჩენს რომ ტრადიციები, რომელსაც მას გააჩნია, ალბათ 80%-ზე მეტი გადმოღებული სხვა ერებიდან (მითუმეტეს თუ მისი უმეტეს ჩვენი ისტორიული მტრების რუსებისა და მუსლიმებიდანაა აღებული) და ის რაც ქართულია დარჩენილი ალბათ 20% არ არის საკმარისი მასა მისი მომავალში არსებობისთვის. ერის მიერ ამის აღმოჩენამ, შეიძლება გარკვეულწილად ქაოსიც გამოიწვიოს, ვინაიდან იმას რასაც ვიცავდით ამდენი ხნის განმავლობაში, ის რაც ჩვენი წინაპრების დანატოვარი გვეგონა, შეიძლება სხვა ქვეყნების ტრადიციების გადმონაშთად მოგვევლინოს და ამან სრული დარტყმა გამოიწვიოს საზოგადოებაში.
რაც შეეხება ქართულ ტრადიციებს, სამწუხაროდ უმეტესი მათგანი მოძველებულია. ჩემი აზრით, დღევანდელი ქართული ღირებულებები სხვენში ატანილი სკივრს გავს, სადაც წლების მანძილზე განურჩევლად ყრიდნენ ყველაფერს, რაც კი სახლის პატრონებს ოდესმე შეუძენიათ. აქ უიმედოდ მოძვველებული სამოსიცაა, სხვათა გამონაცვალიც, ისეთიც, მცირეოდენი გადაკეთების მერე ახლისგან რომ ვერ გამოარჩევ და სულ ახალიც, მხოლოდ დაფერთხვა-გამომზეურებას რომ ელოდება. მაგრამ პრობლემა ეს არაა, პრობლემა ისაა, რომ ჩვენ სკივრის დალაგებას კი არ ვფიქრობთ, ის მაგრად გამოვკეტეთ და თუ ვინმე მის წესრიგში მოყვანას მაინც დააპირებს, მაშინვე იწყება ისტერიკა.
თუმცა ტრადიციებს რაღაც ღიებულებაც გააჩნია. მაგალითად უძველესი დროიდან მოყოლებული ტრადიცია, რომელსაც სტუმარ-მოყვარეობისას ვეძახით, ძველად სულ სხვანაირ ხასიათს ატარებდა, ახლა კი დროსთან ერთად, მისი ფუნქციაც შეიცვალა. ირკვევა, რომ ამ ტრადიციას ადრე უფრო ჯანსაღად უყურებდნენ, ვიდრე თანამედროვე საქართველოში. ცნობილი ამბავია, რომ მე-19საუკუნემდე სუფრაზე ღვინის უზომოდ სმა და მემთვრალეობა დიდ სირცხვილად ითვლებოდა და კაცი, რომელიც სასმელში მხოლოდ გამოთრობის საშუალებას ხედავდა, საზოგადოებისათვის მისაღები არ იყო. მაგრამ რა ხდება დღეს? დღეს, ქართულ სუფრებზე ნამდვილი შეჯიბრია გამოცხადებული იმაზე, თუ ვინ უფრო მეტ ღვინოს დალევს და ბევრს ჰგონია, რომ სწორედ ესაა ნამდვილი და ღირებული ქართული ტრადიცია. ეს ტრადიციის ცვლილებას იწვევს და სამწუხაროდ მალე ეს იმდენად გაიდგამს ფესვებს თანამედროვეობაში, რომ ძველი და რეალური შეიძლება დავიწყებასაც კი მიეცეს.
ქართველები მუდამ ვამაყობთ იმით, რომ ჩვენში წარსულებს ყოველთვის პატივს სცემენ და საქართველოში ადამიანები არ კვდებიან, ისინი მხოლოდ გარდაიცვლებიან, ანუ სახეს იცვლიან.
ჩვენს ქვეყანაში ქელეხისა და ქორწილის სუფრებიც განსაკუთრებული ვიცით, დაწყებული სადღეგრძელოებითა და დამთავრებული მილოცვა-შესანდობრების მახვილსიტყვაობით. მაგრამ ქართველი რისი ქართველი იქნება, სუფრაზე ჩხუბის ამტეხი ან გამართული მუშტისკვეთების მსხვერპლი რომ არ გახდეს?! თუკი ქართულ სუფრასთან სადაც 10 კაცზე მეტი ზის, ჩხუბი ყოველ წუთშია მოსალოდნელი და ბევრი ისე შეეჩვია ამ ქართულ მარაზმს, რომ აღარც კი მოსწონთ ისეთი სუფრები, სადაც ყველაფერი მშვიდად, ე.ი. მოსაწყენად მთავრდება. ეს ტრადიციის შენარჩუნება კი არა გაუფასურებაა. მე ვფიქრობ რომ ქართული სუფრის ტრადიცია ჩხუბით რომ მთავრდება და ჭამა ყლაპვაზეა მხოლოდ გათვლილი სახეშეცვლილია ცუდისკენ. ტრადიციებისადმი ამგვარი დამოკიდებულება დღეს უცხო აღარ არის. როგორც ჩანს, ის რითაც ქართველები თავს ვიწონებდით მათთვის ნაკლებ მნიშვნელოვანია. შესაბამისად, ქართველთა უმთავრესი ღირებულებები დროდადრო უფერულდება.
არავინ უარყოფს იმას, რომ სიახლეებს ფეხი არ უნდა ავუწყოთ და ერთ დონეზე დავრჩეთ, თუმცა, ევროპული სტანდარტების გათვალისწინება ისე უნდა შევძლოთ რომ ჩვენი "საკუთარი" არ დავკარგოთ, რადგან ხშირად უცხო ქვეყნიდან გადმოტანილ ტრადიციას სჯობს ისევ პირვანდელი სახე შევინარჩუნოთ და მის განმტკიცებას შევუწყოთ ხელი. მის შენარჩუნებაში კი უმთავრესი წვლილი ჯერ კიდევ ძველ თაობას შეაქვს, რომელსაც ტრადიციების და მათ შორის სტუმართმასპინძლობის არსი კარგად აქვს გაცნობიერებული.
ჰაიდეგერს აქვს ნათქვამი - "ტრადიცია ხშირად ფარავს იმას, რისი გადმოცემაც სურს" ანუ როცა ტრადიციას მსჯელობის გარეშე იღებ და არ აცნობიერებ, არ შლი, რას ნიშნავს ის, გარკვეულწილად ცნობიერება იკეტება და შესაძლებელია ასეთი ტრადიცია აღმოჩნდეს საკმაოდ მძიმე ტვირთი. არსებობს ასეთი ცნება- ტრადიციის დესტრუქცია, რომელიც იმას კი არ ნიშნავს, რომ უნდა დავანგრიოთ, გადავაგდოთ, მოვსპოთ რაღაცა, ეს ნიშნავს, რომ გადავწმინდოთ ეს ტრადიცია იმისათვის, რომ დავინახოთ, რა იმალება საფუძველში. ამის გარეშე საერთოდ წარმოუდგენელია ერად ჩამოყალიბება. ერად ჩამოყალიბება ნიშნავს იმას, რასაც ამბობდა ილია - ჩვენი არჩევანით ვქმნით არა მარტო მომავალს, არამედ ვირჩევთ წარსულსაც. წარსულიდან რაღაცის გაუცნობიერებლად აღება ნიშნავს იმას, რომ ჩვენ ვართ ტრადიციული საზოგადოება, რომელიც არჩევანს კი არ აკეთებს, არამედ რაღაცას იღებს არჩევანის გარეშე.
View Larger Map